Fiyat Kazanç (F/K) Oranı Nedir? Nasıl Hesaplanır?

Bu yazıda F/K oranının ne demek olduğunu, nasıl hesaplandığını, neden önemli olduğunu ve yorumlarken nelere dikkat etmemiz gerektiğini anlatacağım.

Fiyat Kazanç Oranı Nasıl Hesaplanır?

F/K oranı (Fiyat-Kazanç oranı), bir şirketin hisse senedi fiyatını kazançlarına göre değerlendirmek için yaygın olarak kullanılan bir finansal ölçüttür. Bir şirketin cari hisse senedi fiyatının hisse başına kazanca (HBK) bölünmesiyle hesaplanır. Bir diğer basit ölçüm yolu da şirketin piyasa değerinin son bir yıldaki net kârına bölünmesidir. Kâr değerleri olarak ana ortaklık paylarına düşen kârın kullanılması önem arz etmektedir. Şirketlerin finansallarında ana ortaklık payına düşen kâr ayrıca gösterilir.

F/K Oranı = Piyasa Değeri / Şirketin Son Dört Çeyrekte Elde Ettiği Kârın Toplamı

F/K Oranı Ne Anlama Gelir?

F/K oranı, bir şirketin değerinin bir tahminini sağlar ve yatırımcıların bir hisse senedinin aşırı değerli mi yoksa düşük değerli mi olduğunu belirlemesine yardımcı olur. Yüksek bir F/K oranı, yatırımcıların bir birim kazanç için ne kadar prim ödemeye istekli olduklarını gösterir ve yüksek büyüme beklentilerinin bir işareti olabilir. Öte yandan, düşük bir F/K oranı, yatırımcıların her bir kazanç birimi için fazla para ödemeye istekli olmadıklarını ve daha düşük büyüme beklentilerini veya daha temkinli bir görünümü işaret ediyor olabilir. F/K oranı, farklı sektörler arasında ve hatta aynı sektördeki farklı şirketler arasında büyük farklılıklar gösterebilir. F/K oranının göreceli bir ölçü olduğunu ve bağlam içinde değerlendirilmesi gerektiğini not etmek önemlidir. Örneğin, yüksek F/K oranına sahip bir şirket, emsallerinden çok daha yüksek bir büyüme hızına sahipse yine de değerinin altında kabul edilebilir. Tersine, düşük F/K oranına sahip bir şirket, emsallerinden çok daha düşük bir büyüme oranına sahipse aşırı değerli olarak kabul edilebilir. Dikkate alınması gereken bir diğer faktör, F/K oranının hesaplanmasında kullanılan hisse başına kazanç (HBK) rakamıdır. Bir şirketin değişken kazanç geçmişi varsa, daha doğru bir F/K oranı elde etmek için son birkaç yılın ortalama kazançları gibi daha düzleştirilmiş bir kâr rakamı kullanmak gerekli olabilir. Ek olarak, bir şirketin F/K oranını değerlendirirken yaşam döngüsünün aşamasını dikkate almak önemlidir. Örneğin, hiçbir kazancı olmayan ve yüksek F/K oranına sahip yeni kurulmuş bir şirket nadir değildir ve yüksek büyüme potansiyelinin bir işareti olarak görülebilir. Öte yandan, düşük kazanç artışına ve yüksek F/K oranına sahip olgun bir şirket aşırı değerli olarak görülebilir. Diğer yandan stokların ve duran varlıkların değerlenmesi, enflasyon nedenli finans şirketlerinin öz kaynaklarında artış, döviz kurlarındaki artış ve bu gibi bazı kalemler şirketlerin finansalları altında kâr rakamını olduğundan yüksek gösterebilir. Bu da haliyle F/K oranının düşmesine neden olmakla birlikte ucuzluğa işaret etmeyebilir.

Sonuç olarak, F/K oranı, bir şirketin hisse senedi fiyatını ve büyüme beklentilerini değerlendirmek için yararlı bir finansal ölçüttür. Bununla birlikte, bu yalnızca bir bilgi parçasıdır ve bir şirketin mali durumu hakkında daha kapsamlı bir görüş elde etmek için gelir artışı, kârlılık ve borç seviyeleri gibi diğer mali ölçütlerle birlikte kullanılmalıdır.


F/K Oranı Değerlendirilirken Nelere Dikkat Edilmelidir?

1- F/K oranı değerlendirilirken ilk olarak kâr rakamının ne kadar güvenilir olduğu anlaşılmalıdır. Örneğin marjlarda konjonktürle ilgili bir yükselme söz konusu olabilir. Eğer marjlardaki artış sürdürülebilir değilse gelecekte kâr rakamları da düşecektir. Unutulmamalıdır ki yatırımcılar her zaman geleceğe odaklanmalıdır. Marjlar ekonomide dönemsel hızlı büyüme, emtia fiyatlarındaki ani artış, enflasyon, arz tarafında geçici sıkıntılar, döviz kurlarındaki artış ya da azalış gibi nedenlerle yükselmiş olabilir. Bu yüzden kârın ne ölçüde güvenilir olduğu ve serbest nakit akış ya da reel büyüme üretme becerisi anlaşılmalıdır. Daha sonrasında düzeltilmiş ve sürdürülebilir kâr rakamlarıyla F/K oranı hesaplamak daha güvenli olacaktır.

2- F/K oranının diğer rakiplere kıyasla konumu. Aynı sektörde iş yapan, benzer iş modellerine sahip, birbiriyle rekabet eden firmaların F/K oranlarını kıyaslamak hangi şirketin daha ucuz olduğunu anlama noktasında bize yardım edebilir. Bu yüzden doğrudan şirketin F/K oranına bakmak yerine benzer şirketlere kıyasla ne durumda olduğunu anlamaya çalışırız. Tabi burada bütün şirketlerin risk seviyelerinin, büyüme trendlerinin, yatırım planlarının ve sermaye yapılarının da farklı olduğu unutulmamalıdır. Bu yüzden F/K oranı düşüklüğü tek başına bir değerleme ölçüsü olamaz ancak diğer faktörlerle birlikte değerlendirildiğinde anlam kazanır.

3- Şirketin reel büyüme beklentileri. Eğer bir şirket reel olarak büyüme becerisine sahipse üstelik bunu düşük finansman kullanarak yapabiliyorsa bu tarzdaki şirketlerin daha yüksek F/K oranına sahip olması doğal karşılanmalıdır.

4- Finansal kaldıraç, risk ve belirsizlikler. Bazı şirketlerin hiç finansal borcu yokken bazı şirketler yüksek finansal borca sahip olabilir. Diğer yandan bazı şirketlerin faaliyet gösterdikleri sektörlerde talep durağanken bazı sektörlerde çok daha dinamik olabilir. Bazı sektörlerde iş yapış şekilleri, kullanılan teknoloji hızla değişmekte ve pazara sürekli yeni oyuncular girmektedir. Bu yüzden belirsizliklerin ve rekabetin daha sınırlı olduğu sektörlerde faaliyet gösteren ve rakiplerinin ulaşamayacağı özel rekabet avantajlarına sahip şirketlerin F/K oranları da daha yüksek olacaktır. Finansal kaldıraç derecesi, riskler ve belirsizlikler arttıkça F/K oranı düşecektir.

5- Şirketin F/K oranının geçmiş yıllardaki gelişimi. Piyasa şartları sürekli değişkendir ve aynı varlıklar farklı piyasa şartlarında farklı şekilde fiyatlanabilirler. Örneğin altının dolar cinsinden değerinin dönem dönem düştüğünü dönem dönem ise yükseldiğini görmekteyiz. Bu piyasadaki likiditenin de fiyatlar üzerindeki belirleyiciliğinin somut bir örneğidir. Bu yüzden aynı kâr elde etme becerisine sahip şirketler farklı dönemlerde farklı seviyelerde fiyatlanabilir. Biz de yatırım yaparken yatırım yaptığımız şirketin özellikle 2019 yılındaki gibi parasal sıkışmanın olduğu dönemlerde ne ölçüde fiyatlandığının kontrol ederek mevcut fiyatlamanın ne kadar pahalı ya da ucuz olduğunu anlamaya çalışabiliriz. Tabii burada önemli noktalardan biri olarak sadece piyasa şartları değil aynı zamanda şirketlerin uzun dönemli beklentileri de değişkendir ve sadece geçmiş F/K oranına göre ıskontoya bakarak derecelendirme yapmak hatalı sonuçlar verebilir.


Borsa ve yatırım hakkında kendinizi geliştirmek istiyorsanız kitaplarım ve eğitimlerime aşağıdaki linklerden erişebilirsiniz:

Kitaplarım
Eğitimlerim